Αν πριν από χρόνια ρωτούσες τι σκεφτόταν ένα παιδί για ένα μουσείο το πιθανότερο θα ήταν να απαντήσει ότι είναι κάτι «βαρετό». Το συμπέρασμα δεν είναι τι βλέπεις και πού, αλλά πώς το βλέπεις. Πως προσεγγίζει λοιπόν την επίσκεψη στο μουσείο ο εκπαιδευτικός ή και ο γονιός ώστε η εμπειρία του παιδιού να είναι ευχάριστη και εποικοδομητική.
Δεν είναι τυχαίο που τα τελευταία χρόνια βλέπουμε όλο και περισσότερους μουσειοπαιδαγωγούς να εντάσσονται στο δυναμικό των μουσείων έχοντας την θέση που τους αξίζει (δυστυχώς όχι συχνά).
Επίσης στην χώρα μας υπάρχουν πολλά μουσεία που απευθύνονται αποκλειστικά σε παιδιά (Ελληνικό Παιδικό Μουσείο , Μουσείο Συναισθημάτων , Μουσείο Παιδικής Τέχνης ). Σε παγκόσμιο επίπεδο η Αμερική πρωτοστατεί στα Μουσεία για παιδιά ενώ στην Ευρώπη θα λέγαμε ότι διαμορφώνονται ανάλογα χώροι μέσα σε ήδη υπάρχοντα μουσεία.
Ο ρόλος του μουσείου
Πριν από περίπου 20 χρόνια ο ρόλος του μουσείου είχε περισσότερο «ακαδημαϊκό» χαρακτήρα και καθόλου ψυχαγωγικό. Έτσι δεν μπορούσε κανείς να φανταστεί το τι δουλειά έχει ένα παιδί εκεί!
Όταν σιγά-σιγά άρχισαν οι επισκέψεις των σχολείων φτάσαμε στο άλλο άκρο. Να μπαίνουν μεν τα παιδιά στον χώρο του μουσείου, αλλά να βγαίνουν από αυτόν χωρίς να έχουν καταλάβει τι ακριβώς έχουν δει, προσπαθώντας να βάλουν σε τάξη ένα σωρό πληροφορίες που τους δώθηκαν, άραγε από ποιους;
Τα μουσεία μπορούν άνετα να εμπλουτίσουν την σχολική ύλη και να λειτουργήσουν ως χώροι διαδραστικής διδασκαλίας. Τα παιδιά δεν πρέπει να είναι απλοί θεατές εκθεμάτων αλλά να συμμετέχουν σε δράσεις και να αποκομίζουν ουσία και ευχάριστα ερεθίσματα. Σημαντικό δεν είναι το «πόσα» θα δουν, αλλά ο τρόπος και το «αποτύπωμα» που θα αφήσει το κάθε έκθεμα στην ψυχή και στο μυαλό τους.
Σίγουρα ο εκπαιδευτικός έχει γνώσεις, αλλά κατά πόσο προετοιμάζεται σωστά μια επίσκεψη στο μουσείο; Δεν μπορεί ο δάσκαλος να γνωρίζει λεπτομέρειες για τα έργα τέχνης, για κάθε άγαλμα, για κάθε τι που θα συναντήσει με την ομάδα του στο μουσείο. Τι μπορεί να κάνει εκ πρώτης, ένας δάσκαλος.
Πρίν την επίσκεψη στο μουσείο
Τι χρειάζεται να κάνει ένας εκπαιδευτικός πριν επισκεφτεί με την ομάδα του ένα μουσείο;
- Προετοιμασία της επίσκεψης πολλές μέρες πριν, όπου η ομάδα μπορεί να συζητήσει για το τι θα δει: σύντομη παρουσίαση του μουσείου στα παιδιά, π.χ. με αφορμή το όνομα του μουσείου τι φαντάζονται ότι θα δουν εκεί
- Επιλογή των εκθεμάτων. Δεν έχει κανένα νόημα με μια τους επίσκεψη τα παιδιά να δουν όλο το μουσείο, εκτός και αν αυτό είναι μικρό. Σε ένα μουσείο όπως το Αρχαιολογικό για παράδειγμα, το οποίο παρουσιάζει πλήθος ευρημάτων από διάφορες εποχές και περιοχές, πρέπει να έχει προκαθοριστεί από πριν η ενότητα με την οποία θα ασχοληθεί η ομάδα. Μια επίσκεψη του εκπαιδευτικού στο μουσείο (από πριν) επιβάλλεται για να σχεδιάσει τη διαδρομή που θα ακολουθήσει όταν το επισκεφθεί με την ομάδα του.
- Ιστορικό πλαίσιο στο οποίο κινούνται τα εκθέματα που θα δουν τα παιδιά. Πληροφορίες για την εποχή, για κοινωνικές και πολιτιστικές συνθήκες, καθημερινή ζωή και όποια άλλη πληροφορία μπορεί να φανεί χρήσιμη.
- Μπορεί να συνδυάσουμε την επίσκεψη σε ένα μουσείο με αφορμή μία ενότητα με την οποία καταπιάνεται η ύλη του σχολείου. Όχι με διδακτικό στόχο, αλλά με υποστηρικτικό. Να αντλήσει το παιδί πληροφορίες και να εμπλουτίσει τις γνώσεις του χωρίς όμως να «φουσκώσει» από πληροφορίες.
- Μύθοι, ιστορίες, που αφορούν περιεχόμενο της έκθεσης που θα δει η ομάδα. Αρχαιοελληνικούς μύθους, αποσπάσματα από βιβλία ιστορίας, ακόμη και παραμύθια μπορεί να αφορούν και να υποστηρίζουν την επίσκεψη μας. Συχνά συνδέοντας τα εκθέματα μεταξύ τους μέσα από μία ιστορία κρατάμε το ενδιαφέρον των παιδιών ζωντανό και τα βοηθάμε να ανακαλέσουν αργότερα όλα όσα είδαν.
- Επιλογή ενός συγκεκριμένου εκπαιδευτικού προγράμματος που έχει ήδη προετοιμάσει το μουσείο. Αφού έρθουμε σε επαφή με το μουσείο της επιλογής μας, μπορούμε να πληροφορηθούμε για τα εκπαιδευτικά προγράμματα που έχουν σχεδιάσει οι υπεύθυνοι του μουσείου και είναι κατάλληλα για τις ηλικίες των παιδιών της ομάδας μας.
Μουσειοβαλίτσες-Μουσειοσκευές
Σε πολλά μουσεία υπάρχει αυτό το παιδαγωγικό υλικό το οποίο δίνει την δυνατότητα στον φορέα που το δανείζεται (μερικές φορές με κάποιο κόστος) να προετοιμάσει την επίσκεψη του σε κάποιο μουσείο ή να εμπλουτίσει την σχολική ύλη με επιπλέον υλικό.
Οι μουσειοβαλίτσες σχεδιάζονται από το τμήμα εκπαιδευτικών προγραμμάτων του μουσείου, αφορούν στη θεματολογία του χώρου, δίνοντας έμφαση σε κάποιες από τις συλλογές του και είναι χωρισμένες ανά κατηγορία-θέμα και ηλικίες παιδιών. Ανατρέχοντας στους διαδικτυακούς τόπους των μουσείων μπορεί κανείς να δει εάν υπάρχει ανάλογο υλικό και ποιο είναι αυτό. Η μουσειοσκευή μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε συνδυασμό με κάποια επίσκεψη στο μουσείο (πρίν ή μετά από αυτή) αλλά και αυτόνομα (πολύ χρήσιμο για τα σχολεία της επαρχίας)
Εκπαιδευτικά προγράμματα στα Ελληνικά Μουσεία
Σε μια χώρα γεμάτη από μουσεία δεν υπάρχουν αντίστοιχα πολλά εκπαιδευτικά τμήματα μουσείων . Το θετικό είναι ότι σε πολλούς χώρους πραγματοποιούνται πολλά εκπαιδευτικά προγράμματα για παιδικές ομάδες, που συνδυάζουν εκπαίδευση και ψυχαγωγία σε σχέση με τα εκθέματα που υπάρχουν στο εκάστοτε μουσείο.
Πολύ δραστήριο είναι το μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης (εικαστικές δράσεις, αφηγήσεις, δραστηριότητες βασισμένες σε μόνιμες ή όχι εκθέσεις), το Μουσείο Μπενάκη ανοίγει συχνά τις πόρτες του για παιδιά, τελευταία ακόμη και το πολύ σημαντικό Αρχαιολογικό Μουσείο υποδέχτηκε παιδιά (εκτός των σχολικών ομάδων) και στους χώρους του ακούστηκαν παραμύθια αλλά και πραγματοποιήθηκαν πολύ ενδιαφέρουσες δράσεις.
Το Μουσείο Ηρακλειδών, το Μουσείο Κοσμήματος Ηλία Λαλαούνη, το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, το Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης και άλλα, έχουν καινοτόμες και ενδιαφέρουσες προτάσεις.
